POMNIK KOŚCIUSZKI W JANOWIE – ZIEMIA LUBELSKA – 2 PAŹDZIERNIK 1916 R.

Miasto Janów ma ozdobę, jakiej mu pozazdrościć mogą inne powiatowe miasta, tu jest piękny ogród publiczny, a w środku tegoż obelisk kamienny, poświęcony czci Kościuszki. Na tym pomniku, w sierpniu r. b. grono miejscowych patrjotów, umieściło ze składek publicznych wspaniałą tablicę marmurową ze stosownym napisem, na pamiątkę dnia 6 sierpnia 1914 r. gdy strzelcy krakowscy pod wodzą brygadjera Józefa Piłsudskiego, przekroczyli granice Królestwa Kongresowego. Jak słyszeliśmy, jest to tylko tymczasowe umieszczenie tablicy, gdyż projektuje się wzniesienie Innego monumentu ku czci Piłsudskiego, i na tako tym obecna tablica będzie wmurowaną. Ale zanim to nastąpi, wypada nam przypomnieć naszemu społeczeństwu historię tego pomnika, która jest następująca:
Pod wpływem rozbudzonego w narodzie kultu dla Tadeusza Kościuszki, wobec jego zgonu w Szwajcarji i przeniesienia dostojnych zwłok na Wawel— w roku 1819 — obywatele ówczesnego powiatu Kraśnickiego, złożyli składkę na uczczenie pamięci wielkiego bohatera narodowego i obrawszy na ten cel ustronne miasto Janów, w dniu 11 sierpnia 1819 r. zjechali się tutaj i uroczyście odbyli założenie kamienia węgielnego pod wznieść się mający monument. Pomnik ten ukończony został w r. 1820, początkowo miał 39 stóp wysokości I wzniesiony został nie w tem miejscu, gdzie obecnie się znajduje, lecz wtedy stanął na obszernym rynku Janowskim, w pobliżu kościoła i klasztoru ks. Dominikanów wśród’ pięknych drzew, wówczas tam rosnących.

Miasto Janów, do 1827 r. było ubogą mieściną, głośną tylko z wyrobu sukien, ale składało się tylko z obszernego rynku i kliku wychodzących z niego uliczek błotnistych. Już za obrębem miejskim, rozciągały się piaszczyste pola, należące do podmiejskiej wsi Białej na gruntach której nawet sam Janów został założony przez wnuka Hetmana I Kanclerza W. Koronnego Jana Zamojskiego, także Jana i od niego swe nazwisko Otrzymał.
Miasto poczęło wzrastać dopiero od 1827 roku, wskutek przeniesienia tutaj z fortecy Zamościa władz administracyjnych i sądowych i utworzenia stolicy obwodu Zamojskiego, w skład którego wtedy wchodziły powiaty Kraśnicki, Biłgorajski, Zamojski i połowa Tomaszowskiego. Otóż wtedy Ordynacja hr. Zamojskich na urządzenie nowego Janowa, przeznaczyła znaczny obszar owych piaszczystych gruntów po za właściwem miastem, i tutaj zbudowała swoim kosztem cały szereg kamiennych domów dla urzędników zaś rząd zbudował istniejący dotąd gmach więzienny i drugi na pomieszczenie sądu policji poprawczej obwodu Zamojskiego.
Przez zbudowanie nowego miasta przedłużono główną ulicę miejską idącą od kościoła i nazwano ją ulicą Jana hetmana Zamojskiego, a pusty plac utworzony między temi budowlami przeznaczono na założenie ogrodu publicznego, urządzeniem którego zajął się urzędnik obwodowy Józef Sotowski, przy pomocy ordy nacji, która dostarczyła z ogrodów Klemensowskich wielu drzew i krzewów egzotycznych. Pamięć tego Sotowskiego, który ofiarą swego mienia i pracy stworzył rzecz tak piękną i pożyteczną dotąd trwa w miejscowej tradycji.
W samym środku nowego ogrodu umieszczono, przeznaczony z rynku obelisk Kościuszki. Przy tem przeniesieniu zniżono obelisk o stóp sześć, gdyż obecnie ma tylko 33 stopy wysokości, lecz zyskała na tem symetrja i piękność pomnika. Na dolnej podstawie umieszczono kwadratową tablicę marmurową, z takim złoconym napisem: — ,Jaśnie Wielmożnemu Tadeuszowi Kościuszce, dowódcy naczelnemu wojsk polskich, na pamiątkę—obywatele obwodu Zamojskiego.’—Tablice ta przetrwała na pomniku tylko do 1831 r. gdyż po wejściu tutaj władz rosyjskich, pierwszą ich czynnością było obdarcie pomnika z owej tablicy która potem przez czas dłuższy poniewierała się w archiwum biura obwodu, a wreszcie zaginęła.
Przy sposobności sprostuję, krążą tu uparcie wieści iż pomnik Kościuszki stał na miejscu, gdzie kiedyś miał obozować Kościuszko. Jest to niezgodne z prawdą historyczną gdyż według dzieł znakomitego naszego historyka Korzona i innych źródeł, o życiu i czynach Naczelnika wiemy iż ten że wódz ani w r. 1792 w odwrocie z pod Dubienki ku Lublinowi, ani w r. 1794 — z pod Połańca po drodze pod Szczekociny — nie mógł tędy z wojskiem przechodzić i tutaj obozować, gdyż Janów leżał na boku od dróg którymi szedł Naczelnik.
Obecnie, podług zdaniem wielu ludzi dobrej woli wypada przywrócić pomnikowi jego stan i wygląd dawny przez sprawianie nowej tablicy marmurowej z odtworzonym na niej napisem, jaki nam historja przekazała. Tablicę takową należałoby umieścić na dolnym cokole, gdzie mieściła się dawniej, głosząc cześć dla bohatera narodowego, który podług słów historyka, był tak wielką postacią w dziejach naszych, że swoją postacią zasłonił wszystkie szczerby w gmachu upadającej Polski. Zaś obecną tablicę, umieszczoną na obelisku ku czci nowego bohatera Piłsudskiego i jego strzelców przenieść należy w przyszłości na inny monument, dla niego specjalnie wzniesiony, lub w ostateczności wmurować w ścianę tutejszego kościoła. Obłe pamiątki są poświęcone ludziom zasłużonym w narodzie, lecz historji należy się miejsce właściwe. Podajemy tę myśl szanownym inicjatorom i wykonawcom obchodu w Janowie rocznicy dn. 6 sierpnia 1914 w imię zasady: suum cuique


Stary mieszkaniec Janowski

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *